TALABALARNI ILMIY-TADQIQOT FAOLIYATIGA TAYYORLASH METODIKASI

1. Oliy ta’lim jarayonida talabalarni ilmiy-tadqiqot faoliyatiga tayyorlash ularning mustaqil fikrlashi, ilmiy yondashuvi, analitik kompetensiyalarini rivojlantirishda muhim bosqich hisoblanadi. Ilmiy tadqiqot – bu muammolarni ilmiy metodlar asosida o‘rganish, umumlashtirish, tajriba va tahlil orqali xulosalar chiqarish jarayoni.

Talabani tadqiqotga tayyorlash tizimli, bosqichma-bosqich va metodik jihatdan puxta tashkil etilishi lozim.

2. Talabaning ilmiy-tadqiqot kompetensiyalari

Talaba quyidagi ko‘nikmalarga ega bo‘lishi zarur:

• ilmiy muammoni aniqlash;
  
  

• maqsad va vazifalarni qo‘yish;
  
  

• ilmiy adabiyotlar bilan ishlash (analiz, sintez);
  
  

• gipoteza shakllantirish;
  
  

• metodlar tanlash va qo‘llash;
  
  

• eksperiment o‘tkazish;
  
  

• statistik tahlil qilish;
  
  

• ilmiy xulosa chiqarish;
  
  

• taqdimot va himoya qilish ko‘nikmalari.
  
  

3. Tayyorlash jarayonining bosqichlari

3.1. Motivatsion bosqich

• Talabalarda ilmiy qiziqish uyg‘otiladi.
  
  

• Soha bo‘yicha dolzarb mavzular tanishtiriladi.
  
  

• Fan o‘qituvchilari va ilmiy rahbarlar bilan uchrashuvlar tashkil etiladi.
  
  

• Ilmiy to‘garaklar, olimpiadalar, seminarlar orqali rag‘bat berish amalga oshiriladi.
  
  

3.2. Orientatsiya bosqichi

Talabaga:

• ilmiy tadqiqotlarning maqsadi;
  
  

• tadqiqot turlari (nazariy, amaliy, eksperimental);
  
  

• ilmiy metodlar (analiz, sintez, induksiya, deduksiya, modellashtirish);
  
  

• ilmiy izlanishlarning strukturasini
  o‘rgatish ko‘zda tutiladi.
  
  

3.3. Mustaqil izlanish bosqichi

Talaba o‘zi:

• mavzu tanlaydi;
  
  

• adabiyotlar reyestrini shakllantiradi;
  
  

• ilmiy izlanish rejasini tuzadi;
  
  

• tajribalar yoki amaliy tahlillarni o‘tkazadi.
  
  

3.4. Tahlil va umumlashtirish bosqichi

• Olingan natijalar statistik qayta ishlanadi.
  
  

• Ularning ilmiy ahamiyati aniqlanadi.
  
  

• Natijalar grafik, jadval, diagrammalarda ifodalanadi.
  
  

3.5. Hisobot va taqdimot bosqichi

• Maqola, tezis, kurs ishi yoki bitiruv malakaviy ishi shaklida rasmiylashtiriladi.
  
  

• Ilmiy-etika normalari (plagiat, havola, iqtibos) o‘rgatiladi.
  
  

• Taqdimot ko‘nikmalari shakllantiriladi.
  
  

4. Ilmiy tadqiqot metodlari

4.1. Nazariy metodlar

• analiz va sintez
  
  

• induksiya va deduksiya
  
  

• taqqoslash
  
  

• modellashtirish
  
  

• sistemali yondashuv
  
  

4.2. Amaliy metodlar

• kuzatish
  
  

• eksperiment
  
  

• anketa, test
  
  

• interv’yu
  
  

• pedagogik diagnostika
  
  

4.3. Statistik metodlar

• o‘rtacha qiymatlar
  
  

• dispersiya va variatsiya
  
  

• korrelyatsiya
  
  

• regressiya
  
  

• foizli tahlil
  
  

5. Talabalarni ilmiy-tadqiqotga jalb qilishning samarali shakllari

1. Ilmiy to‘garaklar

• kichik ilmiy loyihalar
  
  

• eksperimentlar
  
  

• amaliy mashg‘ulotlar
  
  

2. Startap va innovatsion loyihalar

• grantlar bilan ishlash
  
  

• pitching
  
  

• biznes-reja tuzish
  
  

3. Ilmiy konferensiyalar

• talabalarning ma’ruza va poster taqdimotlari
  
  

• respublika va xalqaro konferensiyalar
  
  

4. Onlayn platformalardan foydalanish

• Google Scholar
  
  

• ResearchGate
  
  

• Mendeley
  
  

• Zotero
  
  

5. Ustoz-shogird tizimi

• professor-o‘qituvchilar bilan birgalikda tadqiqot olib borish
  
  

• laboratoriya ishlarida ishtirok
  
  

6. Ilmiy ishning tarkibiy tuzilishi

1. Kirish
   
   

2. Adabiyotlar sharhi
   
   

3. Metodologiya
   
   

4. Tadqiqot natijalari
   
   

5. Tahlil
   
   

6. Xulosa va takliflar
   
   

7. Foydalanilgan adabiyotlar
   
   

7. Baholash mezonlari

Talaba quyidagilar bo‘yicha baholanadi:

• mavzuning dolzarbligi
  
  

• metodologik asoslanganligi
  
  

• eksperiment sifati
  
  

• ishlangan adabiyotlar soni va sifati
  
  

• taqdimot darajasi
  
  

• yangilik elementi (ilmiy natija)